Psikolojik Rahatsızlıklar

Psikolojik rahatsızlıklar; bireyin duygu, düşünce veya davranışlarında meydana gelen ve normalden büyük ölçüde farklılık gösteren değişimlerin bir bütünüdür. Bu değişimlerin patolojik olup olmadığı hem bireysel, hem de sosyal perspektiften değerlendirilir.

Bireysel açıdan, kişide yarattığı sıkıntı derecesi ve kişinin işlevselliğini ne ölçüde etkilediği, sosyal açıdansa sosyal normlardan ayrışma derecesi psikolojik bir rahatsızlık olup olmadığını belirlemede büyük önem taşır.

Eğer siz de psikolojik rahatsızlık yaşadığınızı düşünüyorsanız destek almak için yüz yüze veya whatsapp görüntülü konuşma üzerinden ücretsiz 15 dakikalık ön görüşme randevusu alabilirsiniz.

Psikolojik Rahatsızlıkların Değerlendirilmesi

Psikolojik rahatsızlıkların tanısında, klinisyen değerlendirmesini; danışanın şikayetlerini dinleyerek, düşünce ve davranış yapısındaki değişiklikleri gözlemleyerek ve bazı psikometrik testler uygulayarak yapar.

Klinisyenin gözlemi ve psikometrik testlerin değerlendirilmesiyle birlikte toplanan tüm veriler sonucunda ulusal standartlara göre kullanılan sınıflandırma sistemi DSM-5 ve ICD 10 baz alınır.

Psikolojik Rahatsızlıkların En Belirgin 10 Nedeni

Psikolojik rahatsızlıkların oluşmasına birçok farklı etken neden olabilir ve bu bağlamda çevre ve genetiğin etkileşimi çok önemlidir.

Bir psikolojik rahatsızlık, bireyin biyolojik bir yatkınlığından kaynaklanabileceği gibi, çevresel faktörler nedeniyle de gelişebilir.

Psikolojik rahatsızlıkların oluşmasında rol oynayan faktörleri önem sırasına göre şu şekilde sıralayabiliriz:

1. Genetik
2. Prenatal (doğum öncesi) hasar
3. Beyin hasarı/kusurları
4. Enfeksiyonlar
5. Madde bağımlılığı
6. Psikolojik travma
7. Kişisel problemler/olumsuz deneyimler
8. Beyin kimyası
9. Toksinlere maruz kalma
10. Yetersiz beslenme

Bireyin genetik bir yatkınlığı olması, psikolojik bir rahatsızlığın oluşumunda en büyük etkendir. Bunun beraberinde embriyojenik gelişimin en hızlı olduğu dönem olan prenatal dönemde bebeğin maruz kaldığı en ufak bir hasar, zihinsel gelişiminde önemli bir rol oynar ve psikolojik bir rahatsızlığın oluşmasında çok önemli bir etken olabilir.

Kişinin yaşadığı bir kaza sonrası maruz kaldığı beyin hasarı da bir psikolojik rahatsızlık oluşmasına sebebiyet verebilir.

Psikolojik Rahatsızlıklar ve Diğer Faktörler

Mental retardasyona yol açabilen menenjit hastalığında olduğu gibi, bir enfeksiyon da kalıcı bir hasara neden olabilir. Beyin kimyasında bazı değişimlere sebebiyet veren madde bağımlılığı psikolojik rahatsızlıklar için katalizör rolü gören diğer bir etmendir.

Hayati tehlikeye sebep olan ve kişiyi tehdit altında hissettiren psikolojik bir travma (tecavüz, işkence, deprem, araba kazası gibi) sonrası da altta yatan psikolojik bir sorunun tetiklenmesi ve rahatsızlığa dönüşmesi mümkündür.

Erken çocuklukta kişinin temel güven geliştirebilmesi için bir anneye ihtiyacı vardır. Biyolojik veya biyolojik olmaksızın, bir anne ile güvenli bağlanma geliştirilmesi bireyin ruh sağlığı için büyük önem arz eder.

Bu bağlamda, özellikle erken çocukluk döneminde yaşanan kişisel problemler ve olumsuz deneyimler de kişinin psikolojik bir rahatsızlıkla karşılaşma ihtimalini arttırır.

Psikolojik rahatsızlıkların oluşumunda beyin kimyasında meydana gelen en ufak bir değişiklik bireyin psikolojik bir rahatsızlık geliştirmesine zemin hazırlar.

Doğum öncesi dönemde ve erken çocukluk döneminde maruz kalınan toksinler de kişinin beyin kimyasını etkileyeceği için psikolojik bir rahatsızlık oluşmasında etkili olabilirler. Bu yüzden erken çocukluk döneminde çocuklar özellikle kurşundan uzak tutulmalıdır ve duvar boyalarında da kullanılan kurşun bebek odalarında kullanılmamalıdır.

Beslenmenin de ruh sağlığı üzerinde önemli bir etkisi vardır.

Anne karnından gelişimimizi tamamlamış bir şekilde çıkmayız. Sinir sistemimiz gelişmeye devam eder, doğum öncesi alınan proteinler (aminoasit içerdikleri için) sinir sistemi üzerinde çok önemlidir. Bu yüzden annenin, hamilelik döneminden başlayarak yeterli bir şekilde beslenmesi çok büyük önem taşır.

En Yaygın Görülen Psikolojik Rahatsızlıklar

Tanımlanmış 250’yi aşkın psikolojik rahatsızlık bulunmaktadır. Bunlardan başlıcalarını şu şekilde sıralayabiliriz:

Anksiyete bozuklukları

• Fobik bozukluklar
• Yaygın Anksiyete Bozukluğu
• Ayrılma Anksiyetesi Bozukluğu
• Selektif Mutizm
• Sosyal Anksiyete Bozukluğu
• Panik Bozukluk

Obsesif kompulsif ve ilgili bozukluklar

• Obsesif Kompulsif Bozukluk
• Beden Dismorfik Bozukluk
• Kompulsif Biriktirme Hastalığı
• Trikotillomani (saç ve kıl koparma bozukluğu)
• Eksoriasyon Bozukluğu (deri yolma bozukluğu)

Travma ve stresörle ilişkili bozukluklar

• Travma Sonrası Stres Bozukluğu
• Akut Stres Bozukluğu
• Uyum Bozuklukları
• Reaktif Bağlanma Bozukluğu

Duygudurum bozuklukları

• Depresif bozukluklar (majör depresif bozukluk, distimi, yıkıcı duygudurum düzenleyememe bozukluğu, premenstrüel disforik bozukluk)
• Bipolar ve ilişkili bozukluklar (bipolar bozukluk I ve II, siklotimik bozukluk)

Şizofreni ve diğer psikotik bozukluklar

• Paranoid Şizofreni
• Katatonik Şizofreni
• Dezorganize Şizofreni
• Farklılaşmamış Şizofreni
• Rezidüel Şizofreni

Nörogelişimsel Bozukluklar

• Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
• Otizm Spektrum Bozukluğu
• Mental Retardasyon (Zeka Geriliği)
• Motor Bozuklukları

Madde Kullanımı ile ilişkili Bozuklular ve Bağımlılık Bozuklukları

• Alkolle İlişkili Bozukluklar
• Kafeinle İlişkili Bozukluklar
• Kenevirle İlişkili Bozukluklar
• Halusinojenle İlişkili Bozukluklar
• Uçucularla İlişkili Bozukluklar
• Kumar Oynama Bozukluğu
• Opiyatla İlişkili Bozukluklar

Yıkıcı Dürtü Kontrol ve Davranım Bozuklukları

• Antisosyal Kişilik Bozukluğu
• Kleptomani
• Davranım Bozukluğu

Nörobilişsel Bozukluklar

• Deliryum
• Majör Nörobilişsel Bozukluk
• Hafif Nörobilişsel Bozukluk

Cinsel İşlev Bozuklukları

• Gecikmiş Ejakülasyon (Boşalma) (👉Boşalma Bozuklukları👈)
• Erektil Bozukluk (Sertleşme Bozukluğu)
• Kadında Orgazm Bozukluğu
• Kadında Cinsel İlgi / Uyarılma Bozukluğu
• Genito-Pelvik Ağrı / Penetrasyon Bozukluğu
• Erkekte Hipoaktif Cinsel İstek Bozukluğu
• Erkekte Düşük Cinsel İstek Bozukluğu (👉Cinsel Sorunlar ve Psikoloji👈)
• Prematür Ejakülasyon (Erken Boşalma)

Eliminasyon Bozuklukları

• Enurezis
• Enkoprosis
• Diğer eliminasyon bozukluğu
• Tanımlanmamış eliminasyon bozukluğu

Tüm ruhsal bozukluklar ve psikolojik rahatsızlıklar çok faktörlüdür; tek bir faktör yoktur ve tedavi etmek için çoklu bakış açısı ve multidisipliner işbirliği gerektirebilir. (bknz: çoklu kişlik bozukluğu)

Kaynaklar:

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: Publisher.(American Psychiatric Association, 2013)

Goldberg, D. (2013). Karl Jaspers, General Psychopathology. British Journal of Psychiatry, 202(02), 83.

Melisa Mori

Sorumluluk Reddi: Söz konusu bu tür bilgiler Site’de yalnızca bilgilendirme amacıyla yayınlanmaktadır ve doktorunuz ya da eczacınızın tavsiyelerinin yerini almaz. Bu bilgiler hiçbir koşulda bir hastalığın veya fiziksel problemin tıbbi tanısını koymak için kullanılmamaktadır site üzerinden durumunuzla ilgili endişelerinizi ve sorularınızı sorabilirsiniz. Bununla birlikte her durumda doktorunuza ya da eczacınıza başvurmanız gerekir.

Uzman Psikolog Fundem Ece

Uzmanlık alanları: Çocuk, Ergen, Yetişkin, Aile, Çift, Cinsel Terapi.
Okan Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nü tam burslu kazandı. Psikoloji Bölümü’nü (%30 İngilizce) burslu okurken başarısı sayesinde Çift Anadal Programı’na kabul edilerek Sağlık Yönetimi Bölümü’nü de tamamladı.