DEHB Belirtileri Çocuklarda: Tanı, Tedavi ve Erken Müdahale

DEHB (Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu) belirtileri, çocukluk döneminde sıklıkla görülen ve bireyin günlük yaşamını olumsuz etkileyebilen bir durumdur. Bu bozukluğun en belirgin özellikleri arasında dikkat dağınıklığı, aşırı hareketlilik ve impulsif davranışlar yer alır. Ancak DEHB’nin belirtileri her çocukta farklı şekilde kendini gösterebilir. Erken dönemde fark edilmesi, çocukların gelişim sürecine daha etkili müdahale edilmesini sağlar. Eğer çocuğunuzda dikkat eksikliği, sürekli hareketlilik veya aniden kararlar alıp uygulama eğiliminde artış gözlemliyorsanız, DEHB’nin belirtilerine dair daha fazla bilgi edinmek önemli olabilir.

Eğer siz de Hiperaktivite Bozukluğu konusunda destek almak isterseniz yüz yüze veya whatsapp görüntülü konuşma üzerinden ücretsiz 15 dakikalık ön görüşme randevusu alabilirsiniz.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu bireyin fiziksel, sosyal, duygusal ve akademik yaşantısındaki birçok alanı önemli ölçüde etkileyebilmektedir.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu bireyin dikkatini sürdürmede güçlük yaşaması veya çok hareketli, sabırsız, konuşkan olması durumudur. DEHB’de dikkat eksikliği ve aşırı hareketlilik olarak değerlendirilen hiperaktivite olmak üzere güçlük yaşanılan iki temel alan vardır. Amerikan Psikiyatri Birliği verilerine göre, okul çağı çocuklarında %3-7 oranında görülmektedir ve erkeklerde daha sık görüldüğü bilinmektedir.

Yapılan araştırmalarda DEHB oluşumunda en temel rolü genetik etkenlerin oynadığı bilinmektedir. Ebeveynlerin yanlış tutumları sonucu oluşan bir güçlük değil çok yüksek genetik geçişe sahip olan nörogelişimsel bir bozukluktur.

Çocuklarda Dikkat Eksikliği Belirtileri:

• Bir işe konsantre olmada güçlük çekerler.
• Bir işe konsantre olduktan sonra basit bir uyaranla dikkatleri kolayca dağılabilir.
• Evde ya da okulda yapacağı işler ve aktiviteler için gereken malzemeleri kaybederler.
• Düzensiz görünürler.
• Detayları gözden kaçırırlar.
• Siz konuşurken dinlemez gibi görünürler.
• Uzun süre zihinsel çaba gerektiren işleri yapmakta zorlanırlar ve bunlardan kaçınırlar.
• Yönergeleri başından sonuna kadar takip etmekte zorlanırlar.
• Unutkanlığı sık yaşayabilirler.
• Basit dikkat hataları yapabilirler.
• Derslerde öğrenme güçlüğü yaşayabilirler.

Çocuklarda Hiperaktivite ve Dürtüsellik Belirtileri:

• Sürekli hareket halindedirler.
• Akranlarına kıyasla hareket düzeyleri daha fazladır.
• Çoğu zaman kıpırdanırlar ya da ellerini ayaklarını vurarak oturduğu yerde kıvranırlar.
• Oturmaları beklenilen durumlarda genelde oturduğu yerden kalkarlar.
• Çoğu zaman etkinliklere sessiz bir şekilde katılamazlar veya sessiz bir şekilde oyun oynayamazlar. Çok konuşurlar.
• Aşırı hareketlilik nedeniyle düşme-çarpma gibi fiziksel yaralanmaları sık yaşarlar.
• Çoğu kez sorulan soru tamamlanmadan yanıt verirler, iletişim sırasında sırasını beklemekte güçlük yaşarlar.
• Çoğu zaman bir sırada sırasını bekleyemezler.
• Çoğu zaman uygun olmayan ortamlarda ortalıkta koştururlar.
• Başkalarının sözünü keser ya da araya girerler.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocuğa Nasıl Ders Çalıştırılır?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların en zorlandıkları konulardan birisi de ödevlerle ilgili sorumluluk almak ve ödevleri tamamlayabilmektir. Özellikle ilgilerini çekmeyen derslerde dikkatlerini sürdürmekte daha fazla zorlanırlar. Derse başlamak kadar masa başında derse devam edebilmek ve tamamlayabilmek onlar için zorlayıcı olabilmektedir. Evde bu zorlukla karşı karşıya kalan çocuklar ve aileleri için aşağıdaki önerilerde bulunulabilir:

• Çalışma masalarını sadece ders çalışma alanı olarak kullanmalıdırlar.
• Ders çalışma ortamları düzenli olmalıdır.
• Derse başlamadan önce çocuğun tüm ders materyallerinin ve ihtiyaçlarının çalışma masasının üzerinde bulundurulmasında fayda vardır. Eksik olan materyaller için sık sık masadan kalkmak çocuğun dikkatini olumsuz etkileyebilmektedir.
• Çalışma ortamı sessiz olmalıdır.
• Çok fazla uyaranın olmadığı sakin bir oda tercih edilmelidir.
• Çocuğun çalıştığı masanın karşısında veya duvarda poster vs. gibi dikkat dağıtıcı etmenler bulunmamalıdır.
• Çalışması ile ilgili bir planlama yapılmalı ve bu plan çocuğa anlatılmalıdır.
• Ders çalıştığı süreyi uzun tutmak yerine belirli parçalara bölmek ve molalar vermek daha yararlı olacaktır.
• Derse başlamadan önce çocuğun rahatlaması amacı ile çocuğu çok yormayan sporlar veya dikkat oyunları oynanabilir.

DEHB Tanısının Konulması:

DEHB tanılama sürecinde oldukça fazla kaynaktan bilgi almak gerekir. Çocukla görüşme, aileden alınan bilgi, okuldan alınan bilgi hatta gereken durumlarda akraba veya varsa farklı öğretmenlerden de bilgi alınabilir. Ve yine bazı test ve ölçeklerden tanı koymada faydalanılır. Tanı koymada alınan bilgi hem çocuk psikiyatrisi hem de organik nedenlerin doğru tespiti için önemli kısmını kapsamaktadır.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğuna Yönelik Yaklaşımlar:

Yaşanılan güçlüklere yönelik tedavi sürecinde, psikiyatrist, psikolog, aile ve okul arasında iş birliğinin olması çok önemlidir. Tedavinin başarısında psikiyatrik ve psikolojik destek dışında öğretmenlere ve aileye de önemli görevler düşmektedir. Tedavi sürecinde temel amaç, çocuğun yaşam kalitesini yükseltmektir.

DEHB belirtileri gösteren okul öncesi çocuklar genellikle akranlarının oyunlarını bozacak şekilde sık hareket halindedir. Grup aktivitelerinde oturmakta zorluk yaşayabilirler, sesli ve gürültülü oyunları tercih ederler, çevreye zarar vermeyle ilgili oyunlara yönelebilirler ve dürtüsellikleri sebebiyle fiziksel olarak sık yaralanmalar yaşayabilirler. Bu yaş gruplarında öfke nöbetleri ve agresif davranışlar da klinik tabloda karşımıza çıkabilmektedir. Okul öncesi dönemde yaşanılan psikososyal güçlüklere yönelik davranışçı terapiler ve ilaç tedavileri değerlendirilmektedir.

Çocuklarda DEHB sürecinin fark edilmesi daha çok okul yaşantısının başlamasıyla olmaktadır. Çocuğun yerinde oturabilme, dikkatini sürdürebilme, dürtüsel davranışlarını kontrol edebilme gibi becerilerde yaşadığı güçlükler çocukluk çağının ortalarına doğru belirginleşmeye başlamaktadır. DEHB bir yandan çocuğun duygu düzenleme becerisinde zorlanmaları da beraberinde getirmektedir. Kurallara uymak istememe, kaybetmeye tahammülsüzlük, sonuçları öngörmede zorlanma, akran ilişkilerinde ve sosyal uyumda bozulmalar gözlemlenebilmektedir. Tedavi sürecinde ilaç tedavileri, bilişsel davranışçı terapi, ebeveyn eğitimi, okula yönelik girişimler değerlendirilmelidir.

DEHB tedavi edilmediği durumda çocuğun yapısal zorluklarından kaynaklanan davranış sorunları, okul yaşantısındaki zorlantıları devam edebilmektedir ve çocuğun günlük işlevselliğini oldukça olumsuz etkileyebilmektedir. Çocuk mevcut kapasitesinin altında akademik başarı gösterebilir veya normalden daha fazla emek vererek başarıya ulaşır. Bu sebepten de akademik anlamda yaşanılan hayal kırıklıkları özgüven eksikliğine yol açabilir.

Yazar: Nazlı Atan

Sorumluluk Reddi: Söz konusu bu tür bilgiler Site’de yalnızca bilgilendirme amacıyla yayınlanmaktadır ve doktorunuz ya da eczacınızın tavsiyelerinin yerini almaz. Bu bilgiler hiçbir koşulda bir hastalığın veya fiziksel problemin tıbbi tanısını koymak için kullanılmamaktadır site üzerinden durumunuzla ilgili endişelerinizi ve sorularınızı sorabilirsiniz. Bununla birlikte her durumda doktorunuza ya da eczacınıza başvurmanız gerekir.

Uzman Psikolog Fundem Ece

Uzmanlık alanları: Çocuk, Ergen, Yetişkin, Aile, Çift, Cinsel Terapi.
Okan Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nü tam burslu kazandı. Psikoloji Bölümü’nü (%30 İngilizce) burslu okurken başarısı sayesinde Çift Anadal Programı’na kabul edilerek Sağlık Yönetimi Bölümü’nü de tamamladı.