Çocukluk dönemi, motor becerilerin hızla geliştiği ve duygusal düzenleme mekanizmalarının şekillendiği bir süreçtir. Bu dönemde çocuklarda görülen davranışların bir kısmı kısa süreli ve geçici özellikler taşırken, bir kısmı kalıcı ve klinik açıdan anlamlı olabilir. Stereotipik hareketler (tekrarlayan kol çırpma hareketleri), bu açıdan sınırda bir davranıştır: hem sağlıklı gelişimde görülebilir hem de otizm spektrum bozukluğu (OSB) gibi patolojik tabloların parçası olabilir. Bu ikili görünüm, kol çırpma davranışının incelenmesini psikoloji açısından önemli hale getirmektedir.

Normal Gelişim Sürecinde Stereotipik Hareketler

Normal gelişim gösteren çocuklarda kol çırpma davranışının belirli özellikleri vardır. Çoğunlukla heyecan, mutluluk ya da yoğun bir duygusal deneyim sırasında ortaya çıkar. Örneğin, küçük bir çocuk sevdiği bir oyuncağı gördüğünde ya da anne-babasını karşıladığında kollarını çırpabilir.
Bu tür davranışların özellikleri şunlardır:
• Geçici nitelik taşır: Genellikle 1-3 yaş arasında sık görülür ve yaş ilerledikçe azalır.
• Bağlama bağlıdır: Çocuğun duygusal durumuyla ilişkili olarak ortaya çıkar.
• İşlevselliği bozmaz: Sosyal ilişkileri ve öğrenmeyi engellemez.
• Yerini başka stratejilere bırakır: Çocuk büyüdükçe duygularını ifade etmenin daha olgun yollarını geliştirir.
Dolayısıyla, normal gelişimdeki kol çırpmalar genellikle kaygı verici değildir ve klinik müdahale gerektirmez.

Patolojik Bağlamda Stereotipik Hareketler

Patolojik olarak değerlendirilen kol çırpmalar, çoğunlukla otizm spektrum bozukluğu (OSB) başta olmak üzere çeşitli nörogelişimsel sorunlarla (Gelişim Geriliği) bağlantılıdır.

Otizm Spektrum Bozukluğu
OSB’de kol çırpma, sık görülen “tekrarlayıcı ve basmakalıp davranışlar” kategorisine girer. Çocuğun çevresel uyaranlarla baş etme biçimi olarak işlev görebilir. Ancak OSB’de bu davranışlar:
• Yaşla birlikte kaybolmaz.
• Günlük yaşamı olumsuz etkileyebilir.
• Sosyal ilişkilerde dikkat çekici ve ayırt edici bir özellik olabilir.

Diğer Klinik Tablolar
• Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB): Hiperaktivite ve dürtüsellik nedeniyle motor hareketlerde fazlalık görülebilir.
• Anksiyete Bozuklukları: Çocuk kaygı yaşadığında bedensel boşalma davranışları gösterebilir.
• Stereotipik Hareket Bozukluğu: Bu bozuklukta tekrarlayan hareketler, zarar verici ya da işlev bozucu düzeydedir.

Çocuklarda Kol Çırpma Hareketleri için Psikolojik Açıklamalar

Psikoloji literatüründe kol çırpma hareketleri çoğunlukla duygu düzenleme ile ilişkilendirilir. Çocuk yoğun bir duygu yaşadığında bu hareketi kendini sakinleştirmek için kullanabilir.
Normal gelişimde bu bir geçiş davranışıdır: çocuk büyüdükçe yerini sözel ifade, oyun veya başka başa çıkma yöntemlerine bırakır. Ancak patolojik durumda bu strateji kalıcı hale gelir ve çocuk diğer başa çıkma yöntemlerini geliştirmekte zorlanır

Çocuklarda Kol Çırpma Hareketlerinin Ayrımı

Bir davranışın doğal mı yoksa davranış bozukluğu mu olduğunu belirlemek için bazı ölçütler vardır:
• Sıklık: Ne kadar sık ortaya çıkıyor?
• Yoğunluk: Hareket ne kadar uzun sürüyor?
• Bağlam: Belirli duygularla mı tetikleniyor, yoksa sürekli mi gözleniyor?
• İşlevsellik: Çocuğun sosyal ilişkilerini, öğrenmesini ya da oyununu engelliyor mu?
• Yaş: Çocuğun yaşı ilerledikçe bu davranış azalmıyor mu, devam mı ediyor?
Bu kriterler, uzmanların değerlendirme yaparken kullandığı temel sorulardır.

Yazar: Duru Çağlayan

Sorumluluk Reddi: Söz konusu bu tür bilgiler Site’de yalnızca bilgilendirme amacıyla yayınlanmaktadır ve doktorunuz ya da eczacınızın tavsiyelerinin yerini almaz. Bu bilgiler hiçbir koşulda bir hastalığın veya fiziksel problemin tıbbi tanısını koymak için kullanılmamaktadır site üzerinden durumunuzla ilgili endişelerinizi ve sorularınızı sorabilirsiniz. Bununla birlikte her durumda doktorunuza ya da eczacınıza başvurmanız gerekir.