Jean Piaget, 20. yüzyılın en etkili gelişim psikologlarından biridir. Onun bilişsel gelişim kuramı, çocukların dünyayı nasıl algıladığını, düşündüğünü ve zamanla bu düşünme biçimlerinin nasıl değiştiğini anlamamıza ışık tutmuştur. Piaget Bilişsel Gelişim Kuramı, çocukların yalnızca “küçük yetişkinler” olmadığını, aksine onların düşünce sistemlerinin gelişim sürecinde belirli evrelerden geçtiğini savunur. Bu yaklaşımı, hem eğitim dünyasında hem de psikoloji alanında önemli etkiler yaratmıştır.

Piaget Kuramının Temelleri

Piaget kuramının temelinde “yapılandırmacı yaklaşım” yer alır. Ona göre bilgi, dışarıdan pasif şekilde alınmaz; çocuk çevresiyle etkileşim içinde aktif olarak öğrenir. Bilişsel gelişim, bireyin çevresiyle kurduğu ilişkiler ve bu ilişkiler sonucu oluşan zihinsel yapılarla şekillenir. Piaget, bu süreci “uyum sağlama” (adaptation) başlığı altında iki temel mekanizma ile açıklar: özümseme (assimilation) ve uyumlama (accommodation). Özümseme, çocuğun yeni bilgileri mevcut şemalarına uydurmasıdır. Uyumlama ise, yeni bilgi mevcut şemalara uymadığında, çocuğun zihinsel yapısını yeniden düzenlemesidir. Bu iki süreç, denge arayışı içinde sürekli bir bilişsel değişimi tetikler.

Piaget’in Bilişsel Gelişim Aşamaları

Piaget, bilişsel gelişimi dört temel evrede açıklar: Duyusal-Motor Dönem (0-2 yaş): Bu dönemde çocuklar, duyularını ve motor becerilerini kullanarak çevreyi keşfeder. Nesne sürekliliği, yani bir nesnenin gözden kaybolsa bile varlığını sürdürdüğü bilgisi, bu dönemde kazanılır.

İşlem Öncesi Dönem (2-7 yaş): Bu evrede çocuklar sembolik düşünmeye başlar. Dilgelişimi hız kazanır ve hayali oyunlar yaygındır. Ancak, mantıksal düşünce henüz gelişmemiştir. Çocuklar benmerkezcidir; başka bireylerin bakış açısını anlamakta zorlanırlar.

Somut İşlemler Dönemi (7-11 yaş): Çocuklar mantıksal düşünme becerilerini kazanmaya başlar, ancak bu mantık somut durumlarla sınırlıdır. Sınıflama, sıralama ve korunumu anlama gibi beceriler bu dönemde gelişir.

Soyut İşlemler Dönemi (11 yaş ve üzeri): Ergenlikle birlikte bireyler soyut düşünme, hipotez kurma ve sistematik problem çözme yeteneği geliştirir. Felsefi ve teorik konular hakkında düşünebilirler.

Piaget Kuramı ve Eğitim Psikolojisi

Piaget bilişsel gelişim kuramı, eğitim alanında bireyselleştirilmiş öğretim yaklaşımlarının gelişmesine zemin hazırlamıştır. Öğretmenlerin, öğrencilerin hangi bilişsel evrede olduğunu göz önünde bulundurarak ders içeriklerini planlaması gerektiğini vurgular. Örneğin, somut işlemler döneminde olan bir çocuğa soyut kavramlar öğretmek yerine, öğrenmeyi somut materyaller ve deneyimlerle desteklemek daha etkili olur. Ayrıca öğrencilerin aktif katılımı, deneyim yoluyla öğrenme, keşfetme ve problem çözmeye teşvik edilmeleri Piaget görüşleriyle doğrudan ilişkilidir. Eğitimin, çocuğun doğal gelişimini desteklemesi gerektiği fikri, günümüzde yapılandırmacı eğitim anlayışlarının temel taşlarındandır.

Piaget’in Teorisinin Psikolojik Etkileri

Piaget bilişsel gelişim kuramı yalnızca eğitimde değil, çocuk psikolojisinin anlaşılmasında da büyük rol oynamıştır. Çocukların belirli yaşlarda hangi tür düşünceleri geliştirdiklerini bilmek, onların davranışlarını anlamlandırmak açısından önemlidir. Örneğin, bir çocuğun benmerkezci davranışlar sergilemesi, onun olgunlaşmamış ya da “huysuz” olduğu anlamına gelmez; bu davranışlar bilişsel gelişimin doğal bir parçasıdır. Bu farkındalık, psikologlara ve ebeveynlere çocukları daha sağlıklı değerlendirme imkânı sunar. Ayrıca piaget bilişsel gelişim kuramı, öğrenme güçlükleri, dikkat eksikliği, sosyal beceri eksiklikleri gibi bazı gelişimsel sorunların daha iyi anlaşılmasını sağlar. Hangi gelişim aşamasında sapmalar yaşandığını saptamak, daha doğru müdahale stratejileri geliştirmeye yardımcı olur. Modern psikoterapi tekniklerinde de çocuğun yaşına uygun bilişsel düzeyin göz önüne alınması, terapinin etkililiğini artıran önemli bir faktördür.

Jean Piaget’nin bilişsel gelişim kuramı, çocukların zihinsel gelişiminin aşamalı ve sistematik olduğunu ortaya koyarak, çocuk psikolojisine ve eğitim bilimlerine büyük katkı sağlamıştır. Çocukları anlamanın yolu, onların nasıl düşündüğünü bilmekten geçer. Bu kuram sayesinde, çocukların yalnızca “küçük insanlar” değil, kendi düşünce dünyalarına sahip bireyler oldukları kabul edilmiştir. Piaget’nin açtığı bu yol, hem eğitimciler hem de psikologlar için çocuklarla sağlıklı bir iletişim kurmanın temelidir.

Yazar: Feyza Çavuşlu-Furkan Tezgel

Sorumluluk Reddi: Söz konusu bu tür bilgiler Site’de yalnızca bilgilendirme amacıyla yayınlanmaktadır ve doktorunuz ya da eczacınızın tavsiyelerinin yerini almaz. Bu bilgiler hiçbir koşulda bir hastalığın veya fiziksel problemin tıbbi tanısını koymak için kullanılmamaktadır site üzerinden durumunuzla ilgili endişelerinizi ve sorularınızı sorabilirsiniz. Bununla birlikte her durumda doktorunuza ya da eczacınıza başvurmanız gerekir.

Uzman Psikolog Fundem Ece

Uzmanlık alanları: Çocuk, Ergen, Yetişkin, Aile, Çift, Cinsel Danışmanlık.
Okan Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nü tam burslu kazandı. Psikoloji Bölümü’nü (%30 İngilizce) burslu okurken başarısı sayesinde Çift Anadal Programı’na kabul edilerek Sağlık Yönetimi Bölümü’nü de tamamladı.