Kardeş Kıskançlığı Nedir?

Kardeş kıskançlığı aile üyelerinin hayatlarına dahil olan yeni bir bebeğin gelişiyle birlikte çocukta oluşan genel duygusal bir durumdur. Çocuklarda en yaygın görülen kıskançlık örneği kardeş kıskançlığıdır. (Kurt, 2017).

Kardeşin doğumuyla birlikte çoğu çocuk anne babasının ilgisini paylaşmada zorlanır. Kardeş dünyaya gelene kadar kendisine yöneltilen ilgi ve dikkat, kardeşin gelişiyle birlikte bölünmüş olur.

Eğer siz de kardeş kıskançlığı yaşadığınızı düşünüyorsanız destek almak için yüz yüze veya whatsapp görüntülü konuşma üzerinden ücretsiz 15 dakikalık ön görüşme randevusu alabilirsiniz.

Çocuk tarafından sevdikleri ve bağlandıkları ebeveynlerinin sevgisini kaybetme korkusu yaşanır. Bunun neticesinde çocuk kardeşini sevdikleri insanlarla aralarına giren kişi olarak görür ve kardeşine karşı kızgınlık hisseder.

Kıskançlık Kavramı

Kıskançlık çoğu insanda görülebilen ve bu yönüyle evrensel kabul edilebilecek doğal bir duygudur. Bu duygu ilgi, sevgi ve şefkat beklentisinin karşılanmaması neticesinde ortaya çıkabilmektedir. İnsanlar sevdikleri kişileri paylaşmaya katlanamama durumunu yaşayabilmektedir.

Kıskaçlık etraftaki diğer insanlara rahatsız verecek düzeye ulaştığında bir problem olarak görülebilmekte ve davranış bozukluğu olarak görülmektedir. Kıskançlık kişinin yaşam kalitesine olumsuz yönde bir etki yaratmaya başladığı takdirde normal bir duygu olarak görülmekten çıkmaktadır.

Asla Yapmayın! 

• Çocuklarınızdan birini gözbebeği olarak seçmeyin. Siz bunu hissettirmemeye çalışsanız da, diğer çocuğunuz durumu anlayacaktır. 

• Kardeşler arasında asla karşılaştırma yapmayın. Çünkü rekabet; hırs ve kıskançlığı beraberinde getirir. 
• Asla taraf tutmayın ve hakem olmayın. Çünkü haksız olduğu anne ve babası tarafından onaylanan çocuk, değer verilmeme ve sevilmeme gibi duygular yaşayabilir. 
• Her çocuğunuzun aynı olmayacağını bilin. Bu nedenle çocuklarınızın kişilik ve isteklerine uygun davranmaya çalışın.

Kardeş Kıskançlığı Belirtileri

Her çocuk biricik ve özeldir. Bununla birlikte her çocuk için kıskançlık gösterme davranışı farklılık gösterebilmektedir.

Kardeşini kıskanan bir çocuk kardeşi gibi davrandığı takdirde anne ve babasından ilgi göreceğini düşünebilir.

Böyle düşünen bir çocuk tıpkı bir bebek gibi davranmaya başlayabilir. Bu davranışlara örnek olarak şunlar verilebilir:

• Alt ıslatma
• Bebek gibi konuşma ve bebeksi davranışlarda bulunma
• Annesinin memesinden süt içmeye çalışma
• Parmak emme
• Yürüyebilmesine rağmen emekleme

Görüldüğü gibi bu gibi davranışlar aslında bebeklerde görülen davranışlardır. Kardeşini kıskanan çocukların bu gibi davranışları sürdürmesi halinde bu onların ruh sağlığını olumsuz yönde etkiler. Bu yüzden ebeveynlerin tutumları büyük önem taşımaktadır. Böyle durumlara karşı öncelikli adım kardeşi dünyaya gelmeden önce bu sürece çocuğu olabildiğince hazırlamak olacaktır. 

Kardeş kıskançlığı bazı durumlarda saldırgan tavırlarla dışa vurulur.

Aslında bu saldırgan tavırlar çocukların kardeşlerine zarar verme isteğinden kaynaklanmaz. Bunun nedeni çocuğun kıskançlık duygusuyla baş etmeye çabalamasıdır. Bu noktada çocuğa karşı agresif ve suçlayıcı bir tepki vermek kıskançlığı daha da arttırabilir. Saldırgan tavırlara örnek olarak şunlar verilebilir:

• Kardeşine zarar verici eylemlerde bulunma (vurma, ısırma, çimdikleme, itme)
• Kardeşini sevmediğine dair cümleler kurma

Kardeş kıskançlığı, bazı durumlarda ise direkt dışa vurulmaz.

Kardeşlerine düşkün bir tavır sergileyen bu çocuklar kardeşlerine bakma konusunda heveslidirler. Bu durum neticesinde ebeveynler çocuklarının kardeşlerini kıskanmadıkları yanılgısına düşebilirler. Bu tavırları sergileyen çocuklar aslında kıskançlıklarını belli ettikleri takdirde ebeveynlerinin onlardan uzaklaşacaklarından korktukları için böyle davranmaktadırlar. Bu çocukların sergiledikleri davranışlara örnek olarak şunlar verilebilir:

• Okşarken fazla sıkmak
• Sıkı sıkı kucaklamak
• Kardeşini kazayla düşürmüş gibi yapmak

Kardeş Kıskançlığı ve Ebeveyn Tutumları

Ailenin işleyişi çocukların sayısından, onların cinsiyetlerinden ve de doğum sıralarından oldukça etkilenecektir. Ayrıca aile genişledikçe anne-baba ve çocuk etkileşiminde bir azalma meydana gelebilmektedir. Yapılan araştırma sonuçlarına göre ebeveynlerin ilk çocuklarına karşı daha cezalandırıcı bir tutum içerisinde olurken daha sonra gelen çocuklara karşı daha tutarlı bir tutum içerisinde oldukları görülmüştür. Bu da göstermektedir ki insanlar ilk çocuk sahibi olma deneyiminden sonra daha iyi birer anne baba olma yönünde ilerlemektedirler (Gardiner & Gander, 2015).

Ebeveynlerin kardeş kıskançlığı konusundaki tutumları büyük önem taşımaktadır. Ebeveynler tarafından kardeşlerin birbirleriyle karşılaştırılması ve/veya kardeşler arasında ayrımcılıkların yapılması kardeşler arasındaki rekabeti arttıran ve kıskançlık duygularını besleyen davranışlardır. Bunlara ek olarak çocuğun ebeveynlerinden birinin veya her ikisinin ona karşı olan sevgisinde bir tür güven kaybı yaşaması çocuğun yaşamında bazı olumsuzluklar meydana getirebilir.

Ebeveynler Nasıl Bir Yol İzlemeli?

Kardeşine karşı göstermediği, içinde yaşadığı kıskançlık duygusunu başka objelere gösteren çocuklar olabilir. Oyuncaklarına zarar veren, hırpalayan çocuklarda kıskançlık duygusunun izleri görülebilir. Kardeş kıskançlığından doğan olumsuz duyguları, henüz tümüyle yerleşmeden en aza indirmenin birçok yolu vardır. Bu noktada anne-babaların karşı karşıya oldukları güçlüklerin farkında olmaları önemli bir husustur. 

Çocuktaki kıskançlık duygusunu yok etmeye çalışmaktansa bunu olabildiğince anlamaya çalışmak doğru bir yaklaşım olacaktır. Çocuklar her zaman duygularını ifade edemeyebilirler. Bu noktada ebeveynlerin çocuklarının iyi birer gözlemcisi ve yol göstericisi olmaları gerekmektedir.

Yapılan araştırmada kardeş kıskançlığı konusunda ailelerin yeteri kadar bilgi sahibi olmadıkları, kardeşler arası çatışmaları çözmekte yetersiz kaldıkları, karşılaşılan problemlerde büyük olan kardeşin sürekli alttan almasıyla sorunu geçiştirdikleri görülmüştür (Er & Sarıçam, 2016).

Her çocuk ayrı ayrı ilgi, sevgi ve şefkat beklerken bu süreçte ebeveynlerin sorumlulukları artmaktadır. Ebeveynler doğru bir tutum içerisinde oldukları takdirde kıskançlık yerini daha olumlu duygulara bırakacaktır. Doğru tutum örnekleri şu şekildedir:

• Çocuklar arasında yaş ayrımı yapılmamalı. Çocuklar doğum sıralarına göre herhangi bir role sokulmamalı ve her çocuk için eşit fırsatlar yaratılmalıdır.
• İhtiyaç halinde ailece toplanarak çocuklara konuşma fırsatı tanınmalı ve konuşmalar sırasında her bir çocuk etkin bir şekilde dinlenilmeli.
• Çeşitli yaratıcı dramalar eşliğinde çocuklarınızın duygularını açığa çıkarmalarına imkan tanıyabilirsiniz. 

Ebeveynler olarak çocuklarınızla ilişkilerinizde bazı güçlüklerle karşı karşıya kaldığınızı düşünüyorsanız psikoterapi desteği almanız sizin için iyi bir seçenek olacaktır.

Dünya Danışmanlık ve Psikoloji Merkezi alanında uzman kişiler tarafından sözü edilen konularda ve başka diğer birçok alanda danışanlara hizmet vermektedir. Dilerseniz uzman kadromuzu ve onların çalışma alanlarını inceleyebilirsiniz.

Kaynakça

Er, H., & Sarıçam, H. (2016). Ebeveynlerin Kardeş Kıskançlığı ile İlgili Görüşlerinin İncelenmesi ve Çözüm Öneriler. Sakarya.

Kurt, B. (2017). Ortaokul Öğrencilerinin Anneye Bağlanma Stilleri ile Kardeş Kıskançlıkları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.

Gardiner, H., & Gander, M. (2015). Çocuk ve Ergen Gelişimi. Ankara: İmge Yayınları.

Asude Er

Sorumluluk Reddi: Söz konusu bu tür bilgiler Site’de yalnızca bilgilendirme amacıyla yayınlanmaktadır ve doktorunuz ya da eczacınızın tavsiyelerinin yerini almaz. Bu bilgiler hiçbir koşulda bir hastalığın veya fiziksel problemin tıbbi tanısını koymak için kullanılmamaktadır site üzerinden durumunuzla ilgili endişelerinizi ve sorularınızı sorabilirsiniz. Bununla birlikte her durumda doktorunuza ya da eczacınıza başvurmanız gerekir.

Uzman Psikolog Fundem Ece

Uzmanlık alanları: Çocuk, Ergen, Yetişkin, Aile, Çift, Cinsel Terapi.
Okan Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nü tam burslu kazandı. Psikoloji Bölümü’nü (%30 İngilizce) burslu okurken başarısı sayesinde Çift Anadal Programı’na kabul edilerek Sağlık Yönetimi Bölümü’nü de tamamladı.