Duyu Nedir?

Duyular, bireyin çevresiyle, nesnelerle bağlantı kurmasında ve yaşamını sürdürebilmesi için duyu organları aracılığıyla çevredeki uyarıcıları algılamasını sağlamaktadır. Duyularımız sayesinde çevremizi algılamamız kolaylaşmaktadır. Erken çocukluk döneminde en iyi öğrenme duyular aracılığıyla sağlanmaktadır. Ve çocukların eğitiminin de somut ve duyularla bağlantılı bir eğitim olması gerekmektedir.

Çocukların Duyu Becerilerinin Gelişimi

Duyuların gelişimi anne karnında 3. haftadan başlayıp çocukluk boyunca devam etmektedir. Çocuklar için duyusal uyaranlar gelişmekte olan beyindeki nöronların olgunlaşmasında oldukça etkilidir. Piaget çocukların duyu gelişimini detaylı bir şekilde açıklamıştır. Piaget çocukların zihinsel gelişimini 4 döneme ayırmıştır. Duyu-Motor (0-2 yaş), İşlem Öncesi (2-7 yaş), Somut İşlemler (7-12 yaş) ve Soyut İşlemler (12 ve sonrası) olmak üzere. Her dönemin kendine özgü özellikleri ve yaş ayrımı vardır.

Bir dönem diğer dönem ile bütünlük içinde olup çocuğun zihinsel yetisi ve bu yetinin gelişiminde de çevrenin olumlu veya olumsuz koşulları belirleyici olmaktadır. Örneğin duyu-motor döneminde bebeklerin dış dünyayı duyuları aracılığıyla öğrendiğine vurgu yapmaktadır.

• Duyu-Motor Evresi (0-2 yaş): Çocuğun, hareketleri ve algılarından oluşmaktadır. Bu dönemde bebekler dokunma, tat, işitme, görme, koku alma ve fiziksel aktiviteyi duyular aracılığıyla deneyimlemektedirler.

Eğer siz de çocuklarda duyu becerileri konusunda destek almak istiyorsanız yüz yüze veya whatsapp görüntülü konuşma üzerinden ücretsiz 15 dakikalık ön görüşme randevusu alabilirsiniz.

Bu dönemin ilk başında çocuğun davranışları refleksleriyle kısıtlanmıştır. Bu dönemde bebek eylemlerini kendi bedenine yönelik (ayağını ağzına sokma), amaca yönelik (oyuncağını ses çıkarması için sallaması), çevreye dönük ve sorun çözmek için gerçekleştirmektedir. Bebekler dış dünyayı duyularıyla öğrenirler. Bunu sürekli etraflarına ve bakım verenlerine bakarak onlarla etkileşime geçerek gerçekleştirirler. Bebekler çevreleriyle etkileşime girdikçe ve duyularıyla dış dünyayı anlamlandırmaya devam ettikçe kendi bedenlerini de öğrenmeye başlamaktadırlar. Çocuklar zaman içinde duyusal deneyimlerini geliştirirler ve bilgi edinmek için farklı sembolleri, dili ve yansımaları kullanmaya başlamaktadırlar.

Duyuların Gelişimde Beyin Gelişiminin Etkisi

Çocuğun yaşamının ilk yıllarında beyin gelişimi oldukça önemlidir. Beyin, yeni deneyimler yaşadıkça insanlarla etkileşime girdikçe yeni sinaps bağlantıları kurarak gelişmektedir. Doğum öncesinde beyin gelişimi genetiğe bağlıdır fakat sonrasında bebeğin çevresi oldukça önemlidir. Beyin yaşamın ilk iki yılında en hızlı şekilde gelişme gösterdiği için bu dönemde bebeğin çevresiyle kurduğu etkileşimler oldukça önem taşımaktadır. Ve bebek bunu da duyuları aracılığıyla sağlamaktadır.

Duyusal Alan ve Duyusal Etkiler

Duyusal alan, beynimizin duyular aracılığıyla çevreden aldığı bilgileri işlediği bölgedir. Çocuklarda da bu alanın gelişimi öğrenme, dikkat ve motor becerileri için önem taşımaktadır. Duyusal etkiler ise çocuğun beynine gelen duyusal yollarla edindiği bilgileri nasıl algıladığı ve işlediği üzerine odaklanır. Örneğin bazı çocuklar yüksek sese karşı aşırı hassasiyet gösterebilirler. Örneğin çocuk yüksek sese maruz kalınca kulaklarını kapatarak bu duruma bu şekilde tepki gösterebilir.

Beyin Yapıları ve Duyusal İşlem Süreci

Duyuları algılama ve yorumlamada birçok farklı beyin bölgesi rol oynamaktadır. Duyularımız beynimizde önce talamusa uğramaktadır burada gelen duyusal bilgiler sınıflanır ve uygun beyin korteksine gönderilir. Örneğin görme duyumuz talamusun ardından oksipital loba aktarılır. Sonrasında asosiyasyon alanlarına gönderilip daha karmaşık yorumlanıp limbik sisteme aktarılır burada da duyusal bilgiler anlamlandırılır (amigdala da duygusal tepki katılır korku veya mutluluk gibi). Son olarak oluşturulan bilgiler motor alanlara iletilip buna göre bir tepki oluşturulur ve çocuk da buna göre bir tepki verir elini çekme veya kaçma gibi.

Çocuklarda Duyusal Hassasiyet

Bazı çocuklar ‘’Duyusal İşlemleme Bozukluğu’’ yaşayabilirler ve bu durumda beynin duyusal bilgiyi işlemlemesinde olumsuzluk yaratmaktadır. Çocuklarda duyusal hassasiyet pek çok farklı şekilde kendini gösterebilmektedir. Örneğin dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirgin olacak şekilde. Bu durum da çocuğun gerek sosyal ilişkilerinde gerekse de öğrenme süreçlerini olumsuz yönde etkilemektedir.

Yazar: Ece Teker

Sorumluluk Reddi: Söz konusu bu tür bilgiler Site’de yalnızca bilgilendirme amacıyla yayınlanmaktadır ve doktorunuz ya da eczacınızın tavsiyelerinin yerini almaz. Bu bilgiler hiçbir koşulda bir hastalığın veya fiziksel problemin tıbbi tanısını koymak için kullanılmamaktadır site üzerinden durumunuzla ilgili endişelerinizi ve sorularınızı sorabilirsiniz. Bununla birlikte her durumda doktorunuza ya da eczacınıza başvurmanız gerekir.