İçindekiler
Duygular, insan psikolojisinin temel yapı taşlarındandır. Duygu Nedir? Bireyin çevresine ve içsel deneyimlerine verdiği bilişsel, fizyolojik ve davranışsal tepkilerin bütünüdür. Duygular, beynin limbik sistemi tarafından yönetilir ve stres, mutluluk, korku gibi durumlar bu bölgede işlenir. Duygular yalnızca bireyin ruh halini değil, karar alma süreçlerini, davranışlarını ve sosyal ilişkilerini de etkiler. Örneğin, korku tehlikelerden kaçınmayı sağlarken, mutluluk sosyal bağları güçlendirir. Psikolojik olarak, sağlıklı bir duygu yönetimi kişinin stresle başa çıkmasına, empati kurmasına ve daha dengeli bir yaşam sürmesine katkı sağlar. Duygusal farkındalık ise kişinin hem kendini hem de başkalarını daha iyi anlamasına olanak tanır.
Duyguların TDK’ye göre ise dört farklı anlamı mevcuttur.
- Duygularla algılama; his, ihtisas
Bu tanım, duyguyu daha mekanik veya biyolojik bir bakış açısıyla ifade ediyor.
- Belirli nesne, olay veya bireylerin insanın iç dünyasında uyandırdığı izlenim; kalp
Bu tanım, daha duygusal ve insanın iç dünyasında oluşan hislere odaklanıyor. Tanımla alakalı Burhan Felek’in “Bu laflarda gerçek payı ne kadar çoksa duygu payı da ondan az değildir.” sözü insanların gerçeklerle yüzleşirken duygularını göz ardı etmediklerini ve duyguların gerçeği anlamlandırmada ne kadar önemli olduğunu ifade ediyor.
Neden Biz?
Danışan, toplum ve eğitim odaklı çalışmalar yürüten multidisipliner bir merkez olan Dünya Danışmanlık ve Psikoloji Merkezi Uzman Klinik Psikolog/Psikoterapist Fundem Ece tarafından kuruldu.
Danışmanlık ve psikoloji faaliyetlerimizle toplumun çekirdeğini oluşturan çocuk, genç ve yetişkin bireylere, çift ve ailelere destek sunuyoruz.
Randevu talepleriniz için bizimle WhatsApp butonları üzerinden veya doğrudan iletişime geçebilirsiniz.
👇
Duygu Nedir? Emovere (hareket etme) kelimesinden üretilmiştir. İnsanların bir olay ya da durum karşısında iç dünyalarını harekete geçirdiği tepkilere duygu denir. Duyguların deneyimsel, davranışsal ve fizyolojik durumları bulunduğu için karmaşık olarak tavsif edilebilir.
Duygunun bir diğer anlamı genellikle “his” olarak kullanılır. Duygular ilk başta yüz ifadesiyle kendini gösterse de ses tonu beden dili aracılığıyla da duyguları anlayabiliriz.
Plutchik’in Duygu Çarkı Nedir ?
Sezdiğimiz duyguların tümü bütün insanlarda bulunurken bu duyguların dışa vurumu ve yoğunluğu kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Aynı olaylara rağmen insanların neden farklı duyguları hissettiğini etkileyen farklı din dil kültür cinsiyet gibi etkenler vardır.
Psikolog Robert Plutchik, insanlarda duyguları harekete geçiren şeylerin neler olduğunu anlamdırmak için insan duygularının aralığını duygu çarkı üzerinde basitçe açıķlamıştır.
Duygu çarkı, bireylerin yoğun duygularını tasvir edilmesine ve sözlü olarak anlatılmasına destek olan psikolojik bir araçtır. Tekerlek, sekiz ana duyguyu ve bu birincil duyguların tabakalarını açıklar.
Sekiz ana duygu;
- Öfke
- Beklenti
- İğrenme
- Korku
- Sevinç
- Üzüntü
- Şaşkınlık
- Güvendir.
Çark, merkezi duygu ortada kalacak şekilde her bölümün her duygunun üç farklı derecesini içeren dairesel bir şekilde düzenlenmiştir. Duygu çarkının dış kenarları boyunca kabullenme, dikkat dağınıklığı, can sıkıntısı gibi düşük yoğunluklu duygular yer alırken; merkeze doğru ilerledikçe duygu çarkındaki renk derinleşir ve daha derin duygular, kişinin ana duygularını ifade eder.
- Nesneleri veya olayları ahlaki ve estetik yönden değerlendirme
Bu tanım, duyguların, insanın olaylara ve nesnelere bakış açısını nasıl şekillendirdiğini içeriyor.
- Kendine özgü bir ruhsal hareket ve hareketlilik
Bu tanım, duygusal çalkantıları ve değişim halini öne çıkarıyor. Tanımla alakalı Peyami Safa’nın “Bütün bu hatıraların yerini bir tek duygu, fena bir duygu, ‘fenayım, fena oluyorum, çok fenayım’ duygusu kapladı.” sözü bu tanıma örnek bir duygu durumudur. Duygunun hem psikolojik derinliğini hem de kişinin içsel dünyasında yarattığı çalkantıları anlamak açısından oldukça güçlü bir ifade sunar.
Temel Duygu Nedir?
Psikolog Paul Ekman, temel duyguları altı ana kategoride toplamıştır:
- Mutluluk: Pozitif bir deneyim veya tatmin duygusu, genellikle sevinç ve memnuniyet hissi ile ilişkilidir.
- Üzüntü: Kaybın, hayal kırıklığının veya zor bir durumun yarattığı derin bir duygusal acıdır.
- Korku: Tehdit veya tehlike karşısında duyulan bir his olup, kaçma veya savunma içgüdüsünü tetikler.
- Öfke: Haksızlık, hayal kırıklığı veya tehdit karşısında hissedilen yoğun bir rahatsızlık ve kızgınlık duygusudur.
- İğrenme: Hoşlanmama veya tiksinme hissi, genellikle kötü, zararlı veya tehlikeli nesnelere karşı ortaya çıkar.
- Şaşırma: Beklenmedik bir durum karşısında oluşan ani bir tepki ve zihinsel bir duraksama hissidir.
Karmaşık Duygu Nedir?
Temel duyguların kombinasyonlarından oluşan karmaşık duygular da vardır.
- Karmaşa: Belirsizlik ve zihinsel düzensizlik içinde kaybolmuş hissetme durumu, karar vermekte zorlanma ile ilişkilidir.
- Kıskançlık: Başkalarının sahip olduğu bir şeyi veya mutluluğu isteme arzusuyla birlikte gelen tedirginlik ve rahatsızlık duygusudur.
- Gurur: Kişinin kendi başarıları veya değerleri hakkında duyduğu derin memnuniyet ve özsaygıdır.
- Melankoli: Geçmişe dair tatlı ama acı bir özlem hissetme durumu, genellikle kaybedilenlerin hatırlanmasıyla ilişkilidir.
- Umutsuzluk: Gelecekte olumlu bir durumun olacağına dair inancın kaybolduğu ve çaresizlik hissinin ağır bastığı bir duygudur.
- Hayal kırıklığı: Beklentilerin karşılanmadığı durumlarda oluşan hayal kırıklığı ve üzüntü duygusudur.
- Sevgi: Birine karşı derin bir bağlılık, şefkat ve destek hissi, genellikle karşılıklı bir anlayış ve saygı ile beslenir.
Duygu Nedir? Hangi İnsanca Duygusun?
Hangi insanca duygu içerisinde olduğumuzu anlamak, öz farkındalık ve duygusal zekâ geliştirmekle mümkündür. İşte hangi duyguyu yaşadığınızı anlamanın bazı yolları:
- Durum Analizi: Duygular genellikle belirli bir durum veya olaydan kaynaklanır. Her duygunun bir tetikleyicisi vardır; bu tetikleyiciyi anlamak, o anda hangi duyguyu yaşadığınızı keşfetmenize yardımcı olur.
- Bedensel Tepkiler: Duygular vücutta fiziksel tepkilerle kendini gösterebilir. Örneğin, stres altındayken kaslarınız gerilir, korku anında terleme ya da titreme olabilir.
- Düşünceler: Duygularımız genellikle düşüncelerimizle şekillenir. Örneğin, gelecekle ilgili kaygı dolu düşünceler endişeye neden olabilirken, olumlu anılar mutluluk hissi doğurur.
- Yazma ve İfade Etme: Duyguları yazıya dökmek, onları dışa vurmanın en etkili yollarından biridir. Bir günlük tutarak duygularınızı kelimelere döktüğünüzde, iç dünyanızı daha derinlemesine anlama fırsatı bulursunuz.
- Kendi Tepkilerinizi İnceleme: Bir duruma nasıl tepki verdiğinizi gözlemlemek, duygularınızı anlamanın güçlü bir yoludur.
- Meditasyon ve Farkındalık: Meditasyon ve mindfulness (farkındalık) uygulamaları, içsel hislerinizi dinlemenizi ve anlamanızı sağlar. Bu teknikler, zihinsel netlik kazandırabilir.
- Duygusal Farkındalık: Duygusal farkındalık, kişinin anlık duygularını tanıması ve onları doğru bir şekilde anlamlandırmasıdır. Gün içinde kendinize, “Şu anda ne hissediyorum?” diye sormak, hangi duygu içinde olduğunuzu anlamanıza yardımcı olabilir.
Bu başlıklar, duygusal farkındalık kazanmanın ve kendi duygularınızı tanımanın farklı yollarını sunar.
Sonuç olarak, duygular hem biyolojik temellere dayanan hem de sosyal ve kültürel faktörlerle şekillenen karmaşık süreçlerdir. Psikolojik anlamda duygular, bireyin içsel deneyimlerini ve dış dünyayla kurduğu ilişkileri derinlemesine etkiler. Temel ve karmaşık duygular, bireyin hayatında önemli bir yer tutar ve öz farkındalık sayesinde duyguların yönetimi mümkün hale gelir. Duygusal farkındalığı geliştirmenin, daha sağlıklı bir ruh hali, dengeli ilişkiler ve güçlü bir duygusal zekâ açısından kritik olduğu unutulmamalıdır.
Yazar: Hatice Nur Uzuner
Sorumluluk Reddi: Söz konusu bu tür bilgiler Site’de yalnızca bilgilendirme amacıyla yayınlanmaktadır ve doktorunuz ya da eczacınızın tavsiyelerinin yerini almaz. Bu bilgiler hiçbir koşulda bir hastalığın veya fiziksel problemin tıbbi tanısını koymak için kullanılmamaktadır site üzerinden durumunuzla ilgili endişelerinizi ve sorularınızı sorabilirsiniz. Bununla birlikte her durumda doktorunuza ya da eczacınıza başvurmanız gerekir.
Uzmanlık alanları: Çocuk, Ergen, Yetişkin, Aile, Çift, Cinsel Terapi.
Okan Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nü tam burslu kazandı. Psikoloji Bölümü’nü (%30 İngilizce) burslu okurken başarısı sayesinde Çift Anadal Programı’na kabul edilerek Sağlık Yönetimi Bölümü’nü de tamamladı.