Şizotipal Kişilik Bozukluğu

Şizotipal Kişilik Bozukluğu Nedir?

Şizotipal Kişilik Bozukluğu (ŞKB), bireyin sosyal ve kişisel ilişkilerde ciddi zorluklar yaşadığı, tuhaf davranışlar ve düşünceler sergilediği karmaşık bir durumdur. Bu bozukluk, kişinin gerçeklikten kopuk algılar yaşamasına ve sosyal izolasyona neden olabilir. Şizotipal Kişilik Bozukluğu, genellikle ergenlik veya erken yetişkinlik döneminde belirginleşmeye başlar.

Şizotipal Kişilik Bozukluğunun nedenleri tam olarak bilinmese de genetik faktörlerin ve erken yaşam deneyimlerinin etkili olduğu düşünülmektedir. Bu kişilik bozukluğuna sahip birçok kişi, yardım aramakta tereddüt edebilir veya kendi durumlarının farkında olmayabilir.

Şizotipal Kişilik Bozukluğu Belirtileri

Tanımı ve DSM-5 Tanı Kriterleri

Amerikan Psikiyatri Birliği’nin yayınladığı Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı’nın beşinci sürümü (DSM-5), Şizotipal Kişilik Bozukluğu’nu, bireyin sosyal ve kişisel ilişkilerde sürekli zorluklar yaşadığı, tuhaf düşünce ve davranış kalıpları sergilediği bir kişilik bozukluğu olarak tanımlar. DSM-5’e göre ŞKB’nin tanı kriterleri şunlardır:

1. Diğer insanlarla yakın ilişkiler kurmada rahatsızlık duyma ve sosyal izolasyon eğilimi.
2. Tuhaf, abartılı ya da paranoyak düşünce ve inançlar.
3. Tuhaf davranışlar veya görünüş.
4. Sıradan olmayan algı deneyimleri dahil olmak üzere vücut algılarındaki bozulmalar.
5. Garip düşünce ve konuşma tarzı (örneğin; belirsiz, ayrıntıya boğulmuş, metaforik konuşmalar).
6. Paranoya veya kuşkuculuk.
7. Duygusal soğukluk, uzaklık veya etkisiz duygusal tepkiler.
8. Diğer insanlarla ilişkilerde tuhaflık veya rahatsız edici davranışlar.

Bu kriterlerden beş veya daha fazlasının karşılanması, ŞKB tanısı için gereklidir.

Şizotipal Kişilik Bozukluğunun Türleri

Şizotipal Kişilik Bozukluğu, genellikle tek bir kapsamlı kategori altında incelenir ve DSM-5, bu bozukluğun farklı “türlerini” açıkça ayırt etmez. Ancak araştırmacılar ve klinik uygulayıcılar, ŞKB semptomlarının şiddeti, türü ve görünüm şeklinde bireysel farklılıkları tanımlamaktadırlar. Örneğin, bazı bireyler daha çok paranoid düşünceye eğilimli olabilirken, bazı bireylerde ise tuhaf inançlar veya sıra dışı algı deneyimleriyle daha fazla öne çıkabilir.

Şizotipal Kişilik Bozukluğuna sahip kişilerde görülen bazı özellikler şunlardır:

1. Tuhaf veya Paranoyak Düşünceler: Bu kişiler, diğer insanların kendilerine karşı komplo kurduğuna veya onları anlamadığına dair güçlü inançlara sahip olabilir.
2. Tuhaf İnançlar veya Büyülü Düşünme: Astroloji, paranormal olaylar veya üstün kişisel anlamlar içeren inançlara aşırı ilgi duyabilirler.
3. Tuhaflık: Giyim tarzları, konuşmaları veya davranışları sosyal normlardan önemli ölçüde sapabilir.
4. Duygusal Soğukluk veya Uygun Olmayan Duygusal Tepkiler: Sosyal durumlarda duygusal tepkileri sınırlı veya uygun olmayan şekilde olabilir.
5. Yalnızlık: Şizotipal Kişilik Bozukluğu olan kişiler, genellikle yalnız kalmayı tercih eder ve derin, anlamlı ilişkiler kurmakta zorlanırlar.
6. Paranoya: Günlük durumlar karşısında aşırı şüpheci olabilirler.
7. İletişim Zorlukları: Konuşmaları bazen anlaşılması güç olabilir; düşüncelerini aktarmada zorlanabilirler.

Şizotipal Kişilik Bozukluğu Testi

Şizotipal kişilik için çeşitli tarama yöntemleri vardır. Şizotipal Kişilik Anketi (SPQ), bir öz bildirim değerlendirmesi kullanarak Şizotipal Kişilik Bozukluğu‘nun aşağıdaki dokuz özelliğini ölçer:

1. Referans Sanrıları/Fikirleri
2. Aşırı Sosyal Kaygı
3. Tuhaf İnançlar veya Büyüsel Düşünme
4. Olağandışı Algısal Deneyimler
5. Garip veya Eksantrik Davranış
6. Yakın Arkadaş Olmaması
7. Garip Konuşma
8. Kısıtlanmış Duygu
9. Şüphe

Şizotipal Kişilik Bozukluğu Tedavi Yöntemleri

Şizotipal Kişilik Bozukluğu, yaşam boyu tedavi gerektiren kronik bir durumdur. Şizotipal Kişilik Bozukluğu tedavisi, bireyin semptomlarının şiddetine ve kişisel ihtiyaçlarına göre değişiklik gösterir. En yaygın tedavi yöntemleri arasında psikoterapi ve ilaç tedavisi bulunur.

Psikoterapi: Bireysel terapi, ŞKB olan kişilerin sosyal becerilerini geliştirmelerine, tuhaf düşünce ve inançlarını sorgulamalarına ve daha işlevsel ilişki kalıpları oluşturmalarına yardımcı olabilir. Bilişsel-davranışçı terapi (BDT), özellikle düşünce ve davranış kalıplarını değiştirmeye odaklanır.

İlaç Tedavisi: Antipsikotikler, antidepresanlar ve anksiyete karşıtı ilaçlar, özellikle bireyin aynı zamanda anksiyete, depresyon veya psikotik semptomlar gibi ek psikiyatrik bozuklukları varsa, semptomların yönetilmesine yardımcı olabilir. Ancak, ilaç seçimi ve dozajı konusunda bir uzmanla detaylı bir değerlendirme yapılması önemlidir.

Sosyal Beceri Eğitimi: Bu, ŞKB olan bireylerin sosyal durumları daha iyi yönetmelerine ve sosyal izolasyonlarını azaltmalarına yardımcı olabilir.

Şizotipal Kişilik Bozukluğu yönetimi zor olabilir, ancak uygun tedavi ve destekle birçok kişi semptomlarını başarılı bir şekilde yönetebilir ve yaşam kalitelerini iyileştirebilir. Önemli olan yardım aramak ve profesyonel bir sağlık hizmeti sağlayıcısının rehberliğinde bireyselleştirilmiş bir tedavi planı geliştirmektir.

Yazar: Ece Çakır

Sorumluluk Reddi: Söz konusu bu tür bilgiler Site’de yalnızca bilgilendirme amacıyla yayınlanmaktadır ve doktorunuz ya da eczacınızın tavsiyelerinin yerini almaz. Bu bilgiler hiçbir koşulda bir hastalığın veya fiziksel problemin tıbbi tanısını koymak için kullanılmamaktadır site üzerinden durumunuzla ilgili endişelerinizi ve sorularınızı sorabilirsiniz. Bununla birlikte her durumda doktorunuza ya da eczacınıza başvurmanız gerekir.

Uzman Psikolog Fundem Ece

Uzmanlık alanları: Çocuk, Ergen, Yetişkin, Aile, Çift, Cinsel Terapi.
Okan Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nü tam burslu kazandı. Psikoloji Bölümü’nü (%30 İngilizce) burslu okurken başarısı sayesinde Çift Anadal Programı’na kabul edilerek Sağlık Yönetimi Bölümü’nü de tamamladı.