Terapötik İlişki

Çocuklar ve Ergenler İçin Terapötik İlişkinin Önemi

Terapötik ilişki Danışan ve terapist arasındaki ilişki tüm psikoterapi modellerinde önem verilen bir konudur. Carl Rogers, (1957), terapistin üç önemli özelliğinin terapötik ilişki açısından çok önemli olduğunu ileri sürmüştür. Bunlar empatik anlayış koşulsuz kabul ve içtenliktir. Son yıllarda yapılan çalışmalarda danışan-terapist arasındaki ilişkinin başlangıçta düşünülenden daha da önemli olduğu anlaşılmıştır. 

İlk kez Bordin (1979), tarafından söylenen “terapötik ittifak” kavramı ile terapi sırasında gerçekleşen üç bileşen bir arada verilmiştir. Bunlar: i̇lişki terapötik teknikler ve etkileşim sürecidir. bknz:(ilişki terapisti) Aynı zamanda başarılı bir ittifakın iki önemli bileşeni vardır. Bunlar: danışan-terapist arasındaki duygusal bağ ve her ikisinin istenen sonuç ya da tedavinin hedefleri ile bu hedeflere nasıl ulaşacakları konusunda aynı görüşte olmalarıdır.

Yapılan araştırmalar BDTnin etkili bir terapi olmasında danışanın terapiye katılımını çok önemli bir rolü olduğunu göstermektedir. Terapistine güvenen terapötik görevlerin faydalı olacağına inanan, ev ödevlerini düzenli şekilde yapan danışanların terapi sonuçlarından daha olumlu sonuçlar aldığı görülmüştür (Kazantzis, Whittington ve Dattilio, 2010).

Terapistin Duruşu:

Terapötik ilişki çocuk ve ailesine terapistin rolü antrenör ya da koç metaforu ile anlatılıyor. Çünkü i̇kisi arasında şu şekilde bir benzetme var ikisi de kendi deneyimlerinden yararlanarak çocuklara yeteneklerini belli hedefler doğrultusunda geliştirmeleri ve ilerlemeleri için yardımcı olurlar.

Kendall (2006), “terapistin bir antrenöre benzetilecek duruşu” i̇çin şu açıklamayı yapmıştır: terapist anne baba ve çocukla birlikte çalışan bir danışmandır ve birlikte çalıştıkları taktirde sorunları belirleyip neye ihtiyaç duyduklarını anlamaları, çözüm için fikirler bulmaları ve bunların işe yarayıp yaramayacağının tespitinde yardımcı olur. Aynı zamanda antrenör benzetmesi ile terapistin tanı koyucu rolüne de vurgu yapmak istediğini belirtmiştir Kendall. Çünkü terapist sorunu en doğru teşhis eden kişi ve nasıl iyileşecek konusunda en fazla bilgisi olan kişidir. Bir terapistin üçüncü önemli özelliği eğitici-öğretmen rolüne sahip olmasıdır psiko eğitim BDT’nin çok önemli bileşenlerindendir. Çocuğun bilişsel ve davranışsal baş etme becerilerini mesela hiç konuşmayı değiştirme dedektif gibi düşünme gevşeme ve problem çözme eğitimi gibi bileşenleri içerir. Terapist aynı zamanda öğrenmeyi eğlenceli hale getirmeyi bilmelidir.

Çocuk ve Anne Baba ile Olumlu Bir İlişki Kurma

Terapist; ilgili, sıcak ve içten biri olarak algılanırsa çocuk anne ve babası terapötik ilişkiye devam etmek için daha istekli olacaklardır ancak ergenler için bu yeterli olmayabilir. Ergenlik döneminde olumlu ilişkiler kurmak kolay değildir. Çünkü bu yaşlarda çocuklar ne sorunları ile yüzleşmekten ne de tanımadıkları bir yetişkine kendilerini açmaktan hoşlanırlar. Onların güvenini kazanmak için sabırlı olmak gerekiyor. Terapistin gençlerin ilgi duydukları aktivitelere aşina olması bazen bu konulardan konuşması işe yarayabilir.

Anne babanın güvenini kazanmak da çok önemlidir bu nedenle ebeveyn olmanın zorluklarını anlayabilmek ve sorunlar karşısında bunalan sıkılan anne babayı rahatlatabilmek önemlidir. Hem anne baba hem de çocuk, terapist ile olan ilişkilerinde kendilerini rahat hissetmeli ve terapisti kendilerine güven ne teslim edecekleri bir rehber olarak görmelidirler.

Yansıtmalı Dinlemeyi Kullanmada Terapötik İlişki

Carl Rogers (1975) danışan merkezli yaklaşımın, hastaların göstermiş olduğu tedaviye olan direncin azaltılmasında büyük bir rol oynadığı araştırmalarla bulunmuştur. Miller Rollnick (2002)

Sıcaklık, empati ve koşulsuz kabulü içeren bir atmosfer ile danışan merkezli yaklaşım gerçekleştirilebilir. Bu atmosferi sağlamanın yolu da yansıtmalı dinlemeyi kullanmak. Yani görüşme esnasında çocuğun ya da anne babasının anlattığı konular hakkında ne düşündüğünü ya da neler hissettiğini anlayıp başka kelimelerle bunları tekrar ettiğimizde yansıtmalı dinlemeyi kullanmış oluruz. Yansıtma tepkisinin faydalarını şu şekilde sıralayabiliriz.

1. Anlatan kişinin dikkatinin kendi düşünce ve duyguları üzerinde kalmasını sağlıyor.
2. Kişi dikkatle dinlenildiğini ve anlaşıldığını hissediyor.
3. Kişi duygularının onaylandığının ve bu duyguları hissetmenin insani olduğunu anlıyor.

Yansıtma tepkileri doğrudan sorular veya Sokratik sorgulama sorularına kıyasla daha az rahatsız edici olduğu için özellikle çocuk ve ergenlerde çalışırken sorular yerine yansıtmaları kullanmak görüşmenin daha rahat geçmesini sağlayabilir. Görüşmeye kendi rızasıyla gelmeyen danışanlardan sık kullanılmasında yarar görülebilir. Terapötik ilişki aynı zamanda kısa aralıklarla yapılan özetleme terapiste danışanın anlattıklarını doğru anlayıp anlamadığını kontrol etme fırsatı verir.

İsteksizlik ve Direnci Kabul Etmede Terapötik İlişki

Çocuklar ile çalışan psikologların sıkça yaptıkları bir hata olan isteksiz gelen bir çocuğun sırf ilgisini çekmek ve onu terapiye hazırlamak amacıyla sürekli arka arkaya bir sürü soru sormaktır. Bunun yerine bir tane soru sorduktan sonra, çocuğa düşünmesi için zaman ayırmak, eğer çocuk cevap vermiyor ise bunun altında yatan duygusal nedenleri anladığımızı göstermek aynı zamanda fazla konuşmadan çocukla iletişim kurmanın yollarını bulmak çocuğu rahatlatabilir.

Terapiye kendi rızasıyla gelmeyen anne babasının veya okul zorlamasıyla gelen ergenlerin terapötik i̇şbirliğine açık olmayacakları zaten tahmin edilebilir bir durum olduğundan en başta motivasyon görüşmesinin yapılması faydalı olacaktır. Bu nedenle ergenlerle çalışan psikologlar ilk görüşme itibari ile motivasyonel görüşme ile seansa başlayabilirler çünkü motivasyonel görüşme, danışanı değişim için cesaretlendiren özel bir iletişim biçimidir (Ulrike, 2005).

Çocuk ya da Ergeni Kabul Etme/Onaylama

Psikoterapi desteği alan çocukların genellikle kendilerine bakış açıları olumsuz yöndedir çünkü akranları ya da aile üyelerinden çok sayıda negatif yönde geri bildirim almış oluyorlar. Terapistin kabul edici tutumu çocukların olumsuz bakış açılarını değiştirecek ve kendilerine olan güvenlerini arttırabilir. Bu nedenle trapistin tüm bunlara zemin hazırlaması gerekmektedir. Çocuğun benlik saygısını korumak amaçlı, görüşme sırasında, anne babasından duyacağı üç ya da dört problemden sonra başka bir konuya geçilmesi gerekmektedir ya da o görüşmenin odağını değiştirmek iyi olabilir. Eğer anne ve baba ısrarla çocuklarının sorunlarını tekrar ederlerse bir sonraki görüşmede dile getirmeleri istenebilir ya da çocuğun iznini alarak anne baba ile ayrı bir seans gerçekleştirilmesi de uygun olabiliyor. Anne babanın dile getirdiği sorunları öncelik sırasına göre sıralamalarını istemek ve yalnızca belli bir kısmı ile çalışılacağını anlatmak, terapiden beklenenleri netleştirmek konusunda önemli olacaktır.

Terapötik İlişki – Umut Aşılama

Terapötik ilişki psikoterapistin kullanacağı psikoterapi yönteminin sonucunu iyi olacağı yönde i̇yimser ve umutlu olması hem çocuğu hem de aileyi olumlu yönde etkileyecektir çünkü kendilerine yardım edebilecek kişiyi buldukları için hem çocuk hem de aile rahatlarlar. Bu şekilde yerine getirilmesi gereken görevlerin tamamlanması konusunda aile ve çocuk daha istekli olabilir. Aynı zamanda kullanılacak olan yöntemin diğer çocuklarda da işe yaradığını bilmeleri anne babayı rahatlatacaktır. Bu nedenle BDT’nin etkili oldu kanıtlanmış çalışmaları ve etkili bir müdahale yöntemi olduğunu anlatmakta fayda vardır.

Çocuk ve aileye umut verirken doğru dürüst ve gerçekçi davranmak önemlidir BDT evet etkili bir yöntemdir ancak hep aynı derecede başarılı sonuçlar elde edilememektedir bu yüzden belirli aralıklarla gelişmelerin değerlendirileceği belirtilmelidir ve değerlendirmeler sonucunda müdahalenin başarılı olmadığı sonucuna varılırsa eğer tedaviye engel olan durumların araştırılacağı ve başka bir tedavi yönteminin dönebileceği söylenmelidir.

Ödüllendirme

Terapötik ilişkide gelişim düzeyi baz alınarak belirlenecek olan ödüller her yaştan insanın hoşuna gitmektedir. Ödüllerin en iyi yanı tedavinin zor ve sıkıcı yönlerini daha cazip hale getirmesidir. Aynı zamanda ödüller terapideki ilerlemenin somut kanatları değeri taşırlar bu kanıtlar sayesinde çocuk gurur ve başarılı olma gibi olumlu duyguları öz saygısını ve öz değerini arttıracak duyguları daha sık hissetmeye başlar.

Puan biriktirme ya da marka pratik olduğu için genellikle tercih edilen bir ödül yöntemidir mesela; çocuğa duygularını açtığı olumlu bir düşüncesini dile getirdi, olumsuz düşüncesini yakaladığı ve ev ödevini yaptığı için rol canlandırma etkinlikleri nde yer aldığı için puan YaDa marka verilerek seansın sonunda ödül sepetinden bir ödül seçmesi istenir.

Terapinin başında çocuğun ilgi ve zevkleri öğrenirler ek bir ödül listesi hazırlanması faydalı olabilir küçük çocukların ödül listelerinde atıştırmalık yiyecekler çocuk çıkartmaları dergileri tokalar anahtarlıklar fazladan televizyon seyretme ya da bilgisayar oynama saati gibi ödüller bulunabilir. Ergen neredeyse bir arkadaşta gece yatıya kalmaya da arkadaşını eve yatıya davet etme, arkadaşlarla birlikte tiyatroya, konsere gitme gibi sosyal ödüller verilebilir aynı zamanda yine bilgisayarda geçirilen zamanın artırılması gibi ödüllerde kullanılabilir.

Sonuç

Özetle, çocuklar ve ergenler için terapötik ilişkinin ne kadar önemli olduğunu bir kez daha gözler önüne seren bu yazıda,  terapötik ilişkinin  ilk adımının  koşulsuz kabul, sıcaklık ve empatiden geçtiğini fark ettik. Terapistin duruşu bir antrenör ya da koç rolündedir. Çocukla anne babayla olumlu bir ilişki kurmanın terapist için başarılı bir iyileşme süreci adına kilit bir nokta olmaktadır. Yansıtmalı dinlemeyi kullanmak empati artırıcı yönü sebebiyle direnci azaltır. Bu nedenle i̇ş birliğine kapalı olan ergenler için faydalı bir yöntem olduğu görülüyor. Çocuklarda isteksizlik ve direnci kabul etmenin önemini ve motivasyonel görüşmenin danışanı cesaretlendiren özel bir iletişim biçimi olduğunu vurguladık. Terapist, çocukla ergene kabul etme aşamasında çocukların öz saygısını ve özgüvenlerini artırmak amacıyla anne babanın görüşme odasında sık sık çocuklarından yakınmalarını ve şikayetlerini dile getirmesini sınırlandırılması gerektiğini veya çocuktan izin alarak bu konuların konuşulacak bir ebeveyn seansı düzenlenilmesi daha sağlıklı olabilir. Umut aşılamada  BDT’nin etkili ve kanıtlanmış bir tedavi yöntemi olduğu, anne baba ve çocuk ile konuşulmalıdır. Tedavinin seyrine göre hareket edilmesinin doğru olduğu anlatılmalıdır. Son olarak ödüllendirmede ise genellikle marka veya puan biriktirme ödül seçenekleri kullanıldığını ister küçük ister büyük fark etmez ödül her çocuğun hoşuna giden bir şey olduğunu belirttik. İlerlemenin gerçekleştiğinin elle tutulur bir kanıtı olduğu için ödüllendirmenin danışanın şevkinin artmasını sağladığı bilinmekte.

Dünya Danışmanlık Merkezi Nişantaşı şubemizde bulunan uzmanlarımızdan terapötik ilişkinin önemi hakkında detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.

RABİA YILDIZ

RABİA YILDIZ

Kaynaklar

Rogers, C (1957). The necessary and sufficient conditions for therapeutic personality change. Journal of Consulting Psychology, 21,95-103.

Bordin, E. (1979). The generalizability of the psychoanalytic concept of the working alliance. Psychotherapy: Theory, Research and Practice, 16,252-260.

Kazantzis, N., Whittington, C. Ve Dattilio, F. (2010). Meta- Analysis of homework effects in cognitive and behavioral therapy: A Replication and Extension. Clinical psychology: Science and Practice. 17(2), 144-156.

Kendall, P.C. ve Hedke, M.A. (2006). The Coping Cat Workbook (2.baskı) Ardmore PA: Workbook Publishing.

Ulrike, S. (2005). Engagement and motivational interviewing. P.J. Graham (ed). Cognitive Behavior Therapy for Children and Families, 2. Baskı İçinde. Cambridge University Press.

Sorias, O., Aydın O., Sütçü, T.S. (2020). Çocuklar ve ergenler için bilişsel davranışçı terapi: Temel ilkeler ve teknikler, 2. Baskı.

Sorumluluk Reddi: Söz konusu bu tür bilgiler Site’de yalnızca bilgilendirme amacıyla yayınlanmaktadır ve doktorunuz ya da eczacınızın tavsiyelerinin yerini almaz. Bu bilgiler hiçbir koşulda bir hastalığın veya fiziksel problemin tıbbi tanısını koymak için kullanılmamaktadır site üzerinden durumunuzla ilgili endişelerinizi ve sorularınızı sorabilirsiniz. Bununla birlikte her durumda doktorunuza ya da eczacınıza başvurmanız gerekir.

Uzman Psikolog Fundem Ece

Uzmanlık alanları: Çocuk, Ergen, Yetişkin, Aile, Çift, Cinsel Terapi.
Okan Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nü tam burslu kazandı. Psikoloji Bölümü’nü (%30 İngilizce) burslu okurken başarısı sayesinde Çift Anadal Programı’na kabul edilerek Sağlık Yönetimi Bölümü’nü de tamamladı.