Anhedoni Nedir?

     Eskiden başında saatler geçirebilecek kadar çok sevdiğiniz bir bilgisayar oyunu, bir zamanlar bıkmadan usanmadan her hafta gittiğiniz ve gittiğiniz zaman huzur ve sevinçle dolup taştığınız bir piknik yeri, sanki hiç yarınlar yokmuşçasına eğlenip birlikte çok güzel anılar biriktirdiğiniz bir arkadaş grubu… Bunların hepsi birbirinden güzel, birbirinden keyifli aktivitelerden bazılarıdır. Sonra bir gün fark edersiniz ki, artık bu aktivitelerden hiçbirisi size eski zamanlarda yaşadığınız tatmin ve sevinç duygularını yaşatmıyordur. Her ne kadar net ve kesin olmasa bile, böyle bir durumda anhedoni ihtimaliniz olabilir.  

Eğer siz de anhedoni konusunda destek almak isterseniz yüz yüze veya whatsapp görüntülü konuşma üzerinden ücretsiz 15 dakikalık ön görüşme randevusu alabilirsiniz.

     Anhedoni, bir bireyin eskiden keyif alarak yaptığı şeylerden artık eski keyfini almaması ve bu şeylere ilgisinin azalması olarak tanımlanan bir kelimedir. Bu herhangi bir aktiviteden sıkılıp yeni bir aktivite denemek değil, bir zamanlar zevk alınan etkinliklerin çoğunda veya hepsinde yaşanan bir zevk eksikliğidir. Örneğin sürekli doğa fotoğrafları çeken birisinin, artık fotoğrafların çoğunun birbirinin tekrarı olan fotoğraflar olduğunu düşünmesinden dolayı, doğa fotoğrafçılığını bırakıp portre fotoğrafçılığına geçmesi anhedoni değildir. Anhedoni olması için, fotoğraf çekme eyleminin fotoğrafçı için artık hiçbir anlam ifade etmemesi ve bu eylemin onda hiçbir duyguyu uyandırmaması gereklidir. 

     Anhedoni iki farklı bileşene sahiptir, bunlar motivasyon bileşeni ve tamamlayıcı bileşendir. Motivasyon bileşeni zevkli deneyimler arama konusundaki bir azalmayı belirtir, örneğin düzenli takip edilen bir dizinin yeni bölümünü beklerken alınan zevkin azalması gibi. Tamamlayıcı bileşen ise eskiden zevkli gelen deneyimlerdeki olumlu duyguların azalmasını belirtir, örneğin eskiden eğlenceli gelen bir hobinin artık eğlenceli gelmemesi gibi.

     Anhedoni’nin iki türü vardır, bunlar fiziksel anhedoni ve sosyal anhedonidir. Fiziksel anhedoni, fiziksel deneyimlere katılma konusundaki ilgi azalmasıyken; sosyal anhedoni ise sosyal katılımdaki ilgi ve zevkin azalmasıdır. Fiziksel anhedonide fiziksel yakınlığa olan ilgide azalma, yemek tatmaktan zevk almama ve dans etmek, çiçek koklamak veya gün batımını seyretmek gibi duyusal işlevlerden keyif alamama durumları vardır. Sosyal anhedonide ise daha az kişisel ilişki isteme, yalnızlığı tercih etme ve sosyal etkileşimden alınan keyifte azalma ve sosyal beceri eksikliği hissetme vardır. 

Anhedoni Sebepleri

     Anhedoni, depresyon ile yakından bağlantılıdır ancak anhedoni için depresyonda olmak şart değildir. Depresyon dışında şizofreni ve bipolar bozukluk gibi diğer hastalıkları olan insanlarda da anhedoni görülebilir. Ayrıca koroner arter, Parkinson, madde bağımlılığı ve diyabet gibi sağlık sorunları olan kişilerde de rastlanır. Özellikle yasadışı uyuşturucular olmak üzere düzenli madde kullanan kişilerde de anhedoni görülme olasılığı vardır. 

     Bazı bilim insanları, beyin aktivitesindeki değişimlerin sonucunda anhedoni’nin görülebileceğini düşünüyor. Çalışmaya göre anhedoninin nedeni, beyindeki dopamin üretiminde yaşanan bir sorun olabilir. Bunun dışında beynin ödül aramaya motive eden bölümlerinin, zevk verici deneyimler sağlayan karar verme yeteneklerini azaltmasından dolayı, anhedoni ile bağlantılı olabileceği düşünülüyor.

Anhedoni’yi Teşhis Etmek

  Klinik ortamlarda psikologlar ve psikiyatrlar, hastanın ruh halini ve keyif aldığı aktivitelere karşı hissettiği duygusal hisleri sorarak anhedoniyi teşhis etmeye çalışır. Bunun dışında aynı kişiler depresyon ve benzer sağlık sorunları olan kişilerde anhedoniyi değerlendirmek için yapılan 14 maddelik bir anket olan “Snaith-Hamilton Zevk Ölçeği” anketini kullanabilirler (Snaith et al., 1995).

     Anhedoni başka hastalıklardaki bir belirti de olabileceği için, hastalar problemin altında yatan fiziksel koşullar ve zihinsel durumlar için de değerlendirilir. Yani anhedoniye yol açan başka bir neden olup olmadığını belirlemek için fiziksel muayene de yapılır.

Anhedoni’yi Tedavi Etmek

    Anhedoni tedavi edilmesi zor bir problemdir. Reçete olarak verilen ilaçlar genellikle depresyon tedavisinde verilen ilaçlar olduğundan, bazı zamanlarda bu ilaçlar bir yan etki olarak beynin ödüllendirme işlevini ve anhedoniyi hafifletme yeteneğini olumsuz etkileyebilir. 

     Ketamin anhedoni tedavisinde kullanılabilmektedir. Anestezik ketaminin bir doz aşısının, tedaviye dirençli bipolar bozukluğu olan kişilerde anhedoniyi azalttığı ve anhedoniden muzdarip olan kişilere yardım etmek için potansiyel bir yol olabileceği düşünülüyor. 

     Anhedoni için özel olarak geliştirilmiş olan bir konuşma terapisi çalışmaları yapılmaktadır. Terapi, bir partiye katılmak veya bir arkadaşını akşam yemeğine davet etmek gibi haftalık görevlerden oluşur. Bu terapide amaçlanan, anhedonisi olan kişilere kendini ödüllendirici faaliyetlerde bulunmalarının istenmesi ve kendilerinin önemli olduğunun farkına varmalarıdır. Bu sayede kişi, bir süre sonra aktivitelere katılmak konusunda motivasyon eksikliğini azaltacaktır.

     Yine de şu an anhedoni için doğrudan bir tedavi yoktur. Anhedoniye sahip olduğunu düşünen insanlar için en iyi yol, mevcut durumu değerlendirebilecek ve eskiden zevk alınan aktivitelere karşı yeniden ilgi duyup zevk alabilmeye yardımcı olabilecek bir tedavi için bir uzmana başvurmaktır. 

Süleyman Remzi Keskin

Sorumluluk Reddi: Söz konusu bu tür bilgiler Site’de yalnızca bilgilendirme amacıyla yayınlanmaktadır ve doktorunuz ya da eczacınızın tavsiyelerinin yerini almaz. Bu bilgiler hiçbir koşulda bir hastalığın veya fiziksel problemin tıbbi tanısını koymak için kullanılmamaktadır site üzerinden durumunuzla ilgili endişelerinizi ve sorularınızı sorabilirsiniz. Bununla birlikte her durumda doktorunuza ya da eczacınıza başvurmanız gerekir.

Uzman Psikolog Fundem Ece

Uzmanlık alanları: Çocuk, Ergen, Yetişkin, Aile, Çift, Cinsel Terapi.
Okan Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nü tam burslu kazandı. Psikoloji Bölümü’nü (%30 İngilizce) burslu okurken başarısı sayesinde Çift Anadal Programı’na kabul edilerek Sağlık Yönetimi Bölümü’nü de tamamladı.